Της Μαρίας Κωνσταντίνου*
«Η μαζική επικοινωνία ασκεί σημαντική επιρροή στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης κυρίως μέσω της ικανότητας της να δίνει έμφαση στην προβολή ορισμένων θεμάτων – και μάλιστα σε ορισμένες πτυχές αυτών των θεμάτων- όπως και στην προβολή θέσεων που παίρνουν διάφορα άτομα και ομάδες[1]» αναφέρουν οι McCombs, Einsiedel και Weaver. Σύμφωνα με τον Neuman (1990,p.162) τα μέσα μαζικής επικοινωνίας επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τη κοινή γνώμη πράγμα που αποτύπωσε στη θεωρία του «περί του μοντέλου των ισχυρών επιδράσεων στον τηλεθεατή ή αναγνώστη».
Η «παντοδυναμία» των παραδοσιακών ΜΜΕ όμως, κατάρρευσε με την ανάπτυξη της τεχνολογίας που είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία του Διαδικτύου και την εμφάνιση των Νέων Μέσων. Νέα Μέσα που ουσιαστικά οδήγησαν στον εκδημοκρατισμό των κλασικών Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας με άμεσο επακόλουθο την εμφάνιση της «δημοσιογραφίας των πολιτών».
Και Ξαφνικά ήρθε το Διαδίκτυο
Πριν το διαδίκτυο, η θεματολογία των παραδοσιακών Μέσων, με την οποία στηνόταν το παιγνίδι της ενημέρωσης και της διαμόρφωσης της κοινής γνώμης[2], εξαρτάτο σε μεγάλο βαθμό από την επικαιρότητα, δοσμένη όμως στην έκταση και τον τρόπο που το Μέσο επέλεγε να δώσει[3], ανάλογα με το είδος του: αφού διαφορετική είναι η είδηση στη τηλεόραση, διαφορετική στο έντυπο, έστω και αν το κοινό στο οποίο απευθύνονται είναι το ίδιο[4]. Συντάκτης και χειριστής της είδησης ήταν ο δημοσιογράφος, χωρίς καμία παρέμβαση των πολιτών, των οποίων η ενημέρωση στηριζόταν εξ’ ολοκλήρου στα ΜΜΕ.
Η λειτουργία του διαδικτύου και των Νέων Μέσων όμως, με την οποία αναπτύχθηκε η επικοινωνία των πολιτών μεταξύ των, έδωσε άλλη διάσταση στον όρο μαζική επικοινωνία και ζωή στην δημόσια σφαίρα του Χάμπερμανς[5].
Η αλματώδης αύξηση της διεισδυτικότητας του διαδικτύου και η έντονη συμμετοχή των πολιτών στα «social media» είναι τέτοια, που οι εφημερίδες εκτός από την έντυπη έκδοση τους, διατηρούν τώρα και ηλεκτρονική, ενώ όλα πλέον τα παραδοσιακά ΜΜΕ ενσωματώσουν κοινωνικά στοιχεία στην καθημερινότητα τους και κατά συνέπεια στον τρόπο παρουσίασης των ειδήσεων. Παράλληλα, δημοσιογραφική λειτουργία έχει αλλάξει άρδην.
Συν και Πλην
Η εκπληκτική άνοδος του διαδικτύου και οι δυνατότητες που προσφέρονται, δημιουργεί νέες προοπτικές, θετικές και αρνητικές. Στα θετικά καταγράφεται εν ολίγοις, η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, η αμεσότητα / μαζικότητα των ειδήσεων, μιας και η πλειοψηφία των πολιτών διαθέτει «έξυπνα τηλέφωνα» και το διαδίκτυο παρέχεται παντού, ακόμη και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές. Ως θετικό στοιχείο, καταγράφεται επίσης η ποικιλία των ειδήσεων, συνδυασμένη με εικόνα και ήχο.
Στα αρνητικά στοιχεία καταγράφονται: η δημιουργία συνθηκών εκμετάλλευσης μιας και ο οποιοσδήποτε μπορεί να μετατραπεί σε εκδότη, μεταδίδοντας ηλεκτρονικά την όποια πληροφορία θέλει, με ασήμαντα έξοδα – εξευτελιστικούς μισθούς και κυρίως, αδήλωτη εργασία.
Επιπλέον, παρέχεται τώρα η συμμετοχική δημοσιογραφία που δεν υπόκειται σε καμία επιμέλεια, σε έλεγχο ή κριτική με βάση τη δεοντολογία, την εγκυρότητα, την αντικειμενικότητα ή τη νομοθεσία. Ελεύθερη έκφραση που δίνεται μέσω της ανωνυμίας ως επί τω πλείστο και που η έλλειψη ελέγχου, δεν σημαίνει πάντοτε ότι είναι και σωστή.
Και αυτό διότι η έλλειψη νομοθεσίας αλλά και η εμφάνιση πολιτών/δημοσιογράφων έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση ειδήσεων μέσα από το διαθλαστικό φίλτρο ορισμένων απόψεων, δοσμένα κάποιες φορές με πλασματική ή δυνητική (virtual) σύνθεση των γεγονότων η οποία σχετίζεται πως θεωρείται το γεγονός και όχι πως έχει συμβεί πραγματικά.
Παράλληλα, η ανάγκη για μεγαλύτερη πληροφόρηση, έχει ως αποτέλεσμα πολλές φορές να μεταδίδονται ανεπιβεβαίωτα γεγονότα, καμιά φορά ανύπαρκτα, ενώ ασήμαντα γεγονότα ανάγονται σε σημαντικές ειδήσεις.
Ε και;
Παρά τα όποια αρνητικά που ενδεχομένως να είναι περισσότερα από τα θετικά, τα Νέα Μέσα έχουν γίνει μέρος της ζωής μας και όπως όλα δείχνουν η νέα εξέλιξη της δημοσιογραφίας. Δημοσιογραφίας που πέρασε από την Αγορά της Αθήνας, στις πρώτες εφημερίδες, στο ραδιόφωνο και από εκεί στην τηλεόραση και σίγουρα δεν πρέπει να αναθεματίζεται. Το αντίθετο μάλιστα. Η Νέα δημοσιογραφία αποτελεί την εξέλιξη της παραδοσιακής αυτής επιστήμης του λόγου και έτσι πρέπει να αντιμετωπιστεί, τόσο από τους δημοσιογράφους, τους εκδότες, τους νομοθέτες και κυρίως το κοινό.
Πηγές
[1] McCombs, Einsiedel Kal Weaver Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και η διαμόρφωση της κοινής γνώμης, 1996, σελ. 26
[2] Howard Tumber, News: A Reader, Oxford Press 1999
[3] Umberto Eco, Η Σημειολογία στην καθημερινή ζωή, 1985, σελ 34-35
[4] Robert M. Knight Journalistic writing, Marion Street Press Portland, Oregon USA σελ 34-36
[5] Jurgen Habermas, The Structural Transformation of the Public Sphere, 1991
Comments